TAOÏSME
HET VRIJDENKEN VAN CHINA
door Dr. Dan K.J. Vercammen
TAOÏSME
HET VRIJDENKEN VAN CHINA
door Dr. Dan K.J. Vercammen
noten en commentaar J.M.H. Weyden
Wat is taoïsme?
DEFINITIE
De moeilijkste opdracht die men in verband met het taoïsme kan geven is een definitie te geven voor westerlingen van wat het precies is. Het taoïsme ontsnapt aan exacte definiëring. Het gaat niet over één iets, maar over vele stromingen, tradities en individuen met vaak zeer uiteenlopende invullingen van taoïsme. Het is een Chinees fenomeen, een autochtone levenswijze en levensvisie, zoals ook het confucianisme dat is en het boeddhisme dat niet is. Men kan dus alleen taoïst zijn als men tot een taoïstische traditie toetreedt of zich de eigenschappen ervan eigen maakt. Er bestaat dus geen westers taoïsme (jammer voor diegenen die zo graag misbruik maken van de vrijheid binnen het taoïsme om het naar hun eigen westerse ideeën om te buigen). Traditioneel heeft er ook nooit een centraal gezag of instituut of een soort paus of godheid bestaan die de wet stelden of absolute normen en algemeen geldende gedragsregels opstelden. Wel bestonden en bestaan binnen de tradities en binnen de officiële taoïstische organisaties regels of bepalingen waaraan het individuele lid zich hoort te houden. Maar de nadruk op de individuele vrijheid binnen het taoïsme doet de persoonlijke beleving of toepassing ervan sterk verschillen. Ondanks de onmogelijkheid om het taoïsme precies te definiëren heeft het toch een aantal kenmerken, die we kunnen beschrijven en die essentieel zijn om te begrijpen welke lading door deze benaming gedekt wordt en vooral welke niet.
KENMERKEN
We kunnen sowieso stellen dat het taoïsme een levenskunst, religie en filosofie is die bepaalde eigenschappen van de Chinese maatschappij en het Chinese volk gevormd heeft.
DAO
Maar laten we uitgaan van de herkomst van het woord taoïsme. Dit woord is afgeleid van de Chinese term tao (beter: dao). Dao staat voor weg, pad en methode. Het is een vrij oude term die door de klassieke Chinese filosofische stromingen van twee à drieduizend jaar geleden gebruikt werd om naar hun methode te verwijzen. Het is dus geen term die exclusief bij het taoïsme hoort. Ook confucianisten, legalisten en vele anderen gebruikten deze term. Meteen kunnen we al een van de vele misvattingen over het taoïsme in het Westen uitklaren: niet alle verwijzingen naar dao hebben met taoïsme te maken, vaak integendeel. Recente verschijnselen zoals boeken en workshops rond bijvoorbeeld de dao van management zijn hiervan een mooi voorbeeld. Dao kan verwijzen naar eigen interpretaties en methodes van handelen en denken van om het even welke individuen en stromingen. Deze hebben meestal vrijwel niets met taoïsme gemeen. Taoïsme heeft te maken met specifieke Chinese tradities (behorende tot diverse stromingen, individuen, teksten en vooral praktijken). Zoals alle Chinezen gaan ook taoïsten er prat op dat ze behoren tot een bepaalde traditie of dat ze zich baseren op dergelijke tradities.
GESCHIEDENIS
De oorsprong en het historische verloop van de taoïstische tradities zijn niet steeds even duidelijk, maar de kenmerken ervan gewoonlijk wel. Bovendien kunnen we een heleboel informatie over deze tradities en de personen die er zich toe bekenden, terugvinden in belangrijke verzamelingen van taoïstische literatuur. De meest bekende hiervan is de zogenaamde Taoïstische Canon (Daozang, 1445), een uiterst complexe collectie van teksten over diverse onderwerpen waar taoïsten zich pleegden mee bezig te houden. Na deze datum zijn echter nog vele andere teksten geschreven en zelfs nieuwe tradities ontstaan. Welke kenmerken kunnen we dan typisch taoïstisch noemen? Alle taoïsten (h)erkennen het belang van de figuren Laozi (ca. 7de eeuw voor 0) en Zhuangzi (ca. 5de 4de eeuw voor 0) en hun teksten.
HET VRIJDENKEN VAN CHINA
door Dr. Dan K.J. Vercammen
noten en commentaar J.M.H. Weyden
Wat is taoïsme?
DEFINITIE
De moeilijkste opdracht die men in verband met het taoïsme kan geven is een definitie te geven voor westerlingen van wat het precies is. Het taoïsme ontsnapt aan exacte definiëring. Het gaat niet over één iets, maar over vele stromingen, tradities en individuen met vaak zeer uiteenlopende invullingen van taoïsme. Het is een Chinees fenomeen, een autochtone levenswijze en levensvisie, zoals ook het confucianisme dat is en het boeddhisme dat niet is. Men kan dus alleen taoïst zijn als men tot een taoïstische traditie toetreedt of zich de eigenschappen ervan eigen maakt. Er bestaat dus geen westers taoïsme (jammer voor diegenen die zo graag misbruik maken van de vrijheid binnen het taoïsme om het naar hun eigen westerse ideeën om te buigen). Traditioneel heeft er ook nooit een centraal gezag of instituut of een soort paus of godheid bestaan die de wet stelden of absolute normen en algemeen geldende gedragsregels opstelden. Wel bestonden en bestaan binnen de tradities en binnen de officiële taoïstische organisaties regels of bepalingen waaraan het individuele lid zich hoort te houden. Maar de nadruk op de individuele vrijheid binnen het taoïsme doet de persoonlijke beleving of toepassing ervan sterk verschillen. Ondanks de onmogelijkheid om het taoïsme precies te definiëren heeft het toch een aantal kenmerken, die we kunnen beschrijven en die essentieel zijn om te begrijpen welke lading door deze benaming gedekt wordt en vooral welke niet.
KENMERKEN
We kunnen sowieso stellen dat het taoïsme een levenskunst, religie en filosofie is die bepaalde eigenschappen van de Chinese maatschappij en het Chinese volk gevormd heeft.
- Onafhankelijkheid in denken en handelen
- Gemeenschapszin
- Openheid naar andere culturen en hun verworvenheden
- Flexibiliteit en aanpassingsvermogen
- Overlevingsdrang en creativiteit
- [SPECIFIEKE CHINESE TRADITIE]
- [BASISFILOSOFIE VAN ONDER ANDERE LAO TSE EN ZHUANG TSE]
DAO
Maar laten we uitgaan van de herkomst van het woord taoïsme. Dit woord is afgeleid van de Chinese term tao (beter: dao). Dao staat voor weg, pad en methode. Het is een vrij oude term die door de klassieke Chinese filosofische stromingen van twee à drieduizend jaar geleden gebruikt werd om naar hun methode te verwijzen. Het is dus geen term die exclusief bij het taoïsme hoort. Ook confucianisten, legalisten en vele anderen gebruikten deze term. Meteen kunnen we al een van de vele misvattingen over het taoïsme in het Westen uitklaren: niet alle verwijzingen naar dao hebben met taoïsme te maken, vaak integendeel. Recente verschijnselen zoals boeken en workshops rond bijvoorbeeld de dao van management zijn hiervan een mooi voorbeeld. Dao kan verwijzen naar eigen interpretaties en methodes van handelen en denken van om het even welke individuen en stromingen. Deze hebben meestal vrijwel niets met taoïsme gemeen. Taoïsme heeft te maken met specifieke Chinese tradities (behorende tot diverse stromingen, individuen, teksten en vooral praktijken). Zoals alle Chinezen gaan ook taoïsten er prat op dat ze behoren tot een bepaalde traditie of dat ze zich baseren op dergelijke tradities.
GESCHIEDENIS
De oorsprong en het historische verloop van de taoïstische tradities zijn niet steeds even duidelijk, maar de kenmerken ervan gewoonlijk wel. Bovendien kunnen we een heleboel informatie over deze tradities en de personen die er zich toe bekenden, terugvinden in belangrijke verzamelingen van taoïstische literatuur. De meest bekende hiervan is de zogenaamde Taoïstische Canon (Daozang, 1445), een uiterst complexe collectie van teksten over diverse onderwerpen waar taoïsten zich pleegden mee bezig te houden. Na deze datum zijn echter nog vele andere teksten geschreven en zelfs nieuwe tradities ontstaan. Welke kenmerken kunnen we dan typisch taoïstisch noemen? Alle taoïsten (h)erkennen het belang van de figuren Laozi (ca. 7de eeuw voor 0) en Zhuangzi (ca. 5de 4de eeuw voor 0) en hun teksten.
